Theo truyền thuyết, Tản Viên Sơn Thánh là thần núi Tản Viên, còn gọi là Sơn Tinh, một trong tứ bất tử. Vượt qua Thuỷ Tinh, Ngài được rước Mỵ Nương công chúa - con gái vua Hùng thứ 18 về làm vợ. Hình tượng Tản Viên Sơn Thánh là biểu tượng cho khát vọng làm chủ thiên nhiên của người Việt. Ngôi đền được bao bọc hai bên là hai con suối và hai dãy núi, mặt nhìn ra khoảng đất khoáng đạt, tựa thế thanh long bạch hổ. Đứng từ dưới nhìn qua gương mặt nguyệt trên nóc đền, nếu để ý, du khách sẽ thấy đỉnh cao nhất của dãy Tản Viên Sơn.
 |
Đền Tản Viên Sơn Thánh tọa lạc ở khu đất cao, mặt nhìn ra khoảng đất khoáng đạt |
Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, có những lúc bị phá huỷ rồi phục dựng, sửa chữa, đến nay ngôi đền vẫn giữ được nét cổ kính rêu phong. Không ai biết chính xác ngôi đền có từ bao giờ, chỉ biết rằng từ lúc có hai cây đa lông thì đã có ngôi đền rồi. Mà tuổi của hai cây đa thì cũng đã ngàn năm và được công nhận là cây di sản Việt Nam. Theo các chuyên gia, đây là hai trong số những cây cổ thụ hùng vĩ, hiếm có vào loại bậc nhất Việt Nam hiện nay. Gốc đa lớn hàng chục người ôm không xuể, rễ từ cành nhánh to tựa cột đình. Người dân nơi đây vẫn thường gọi là cây ông cây bà.
 |
Hai cây đa lông ngàn năm tuổi trong khuôn viên đền được các chuyên gia đánh giá thuộc hàng hiếm có bậc nhất Việt Nam |
Với người dân thôn Quýt, khuôn viên đền cũng như hai cây đa ngàn năm không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn là nơi sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng. Còn với du khách, nơi đây mang đến sự bình yên và sự thu hút rất đặc biệt.
