Thuốc lá điện tử tấn công giới trẻ trở lại
Thuốc lá từ lâu đã là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm. Nhưng những năm gần đây, mối hiểm nguy ấy khoác lên mình “chiếc áo mới”: thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Với vẻ ngoài sành điệu, màu sắc bắt mắt, hương trái cây ngọt dịu và lời quảng cáo hào nhoáng về “độ an toàn”, “ít độc hại”, những sản phẩm này ngày càng len lỏi sâu hơn vào đời sống giới trẻ.
Ẩn sau lớp vỏ thời thượng ấy là hàng trăm hóa chất độc hại, nhiều chất gây nghiện mạnh và đặc biệt nguy hiểm cho não bộ chưa phát triển hoàn thiện của thanh thiếu niên. Chỉ trong vài năm, tỷ lệ học sinh sử dụng thuốc lá điện tử tại Việt Nam đã tăng gấp ba lần, đạt tới 8% ở lứa tuổi 13–17. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tốc độ gia tăng này nằm trong nhóm nhanh nhất khu vực. Phần lớn các em bị cuốn hút bởi cảm giác “cool ngầu” cùng những lời quảng cáo sai lệch.
Thuốc lá thế hệ mới đang âm thầm tấn công giới trẻ đe dọa sức khỏe của cả một thế hệ tương lai. Đây không còn là câu chuyện của riêng một gia đình, một trường học, mà là hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn xã hội.
Trao đổi với Người Đưa Tin TV, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) - người đặc biệt quan tâm đến thực trạng sức khỏe thanh thiếu niên trước nguy cơ này, cho biết: “Từ năm 2024 trở về trước, số lượng bệnh nhân ngộ độc cấp do thuốc lá điện tử được điều trị tại Trung tâm Chống độc là rất nhiều. Hàng năm, chúng tôi tiếp nhận hàng trăm bệnh nhân bị ngộ độc, có thời điểm hầu như ngày nào cũng có bệnh nhân phải nằm điều trị vì ngộ độc cấp do thuốc lá điện tử.
Tuy nhiên, Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội, ban hành từ cuối năm 2024, đã có tác động rất mạnh, giúp làm giảm rõ rệt số lượng người phải cấp cứu vì ngộ độc thuốc lá điện tử. Tuy nhiên, từ tháng 10 vừa qua, chúng tôi bắt đầu chứng kiến số lượng bệnh nhân ngộ độc thuốc lá điện tử có xu hướng tăng trở lại. Đáng lo hơn là diễn biến bệnh rất phức tạp. Chúng tôi nhận thấy tình hình thật sự đáng báo động, bên cạnh những trường hợp ngộ độc cấp tính rất nặng, rầm rộ, tổn thương đa cơ quan, còn có nhiều trường hợp biểu hiện rất kín đáo, âm thầm. Bề ngoài trông như người bình thường, nhưng khi kiểm tra kỹ, lại phát hiện nhiều rối loạn và tổn thương ở nhiều cơ quan trong cơ thể”.
Cách đây không lâu, Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai, tiếp nhận thiếu niên 15 tuổi ở Hà Nội, trong tình trạng co giật, sùi bọt mép, rối loạn tri giác. Kết quả xét nghiệm tinh dầu vape cho thấy chứa 5F-ADB - một loại ma túy tổng hợp cực mạnh. Bệnh nhân bị tổn thương não, suy thận nhẹ, rối loạn tâm thần và hoang tưởng.
Gần đây nhất, là trương hợp nam 17 tuổi, vừa được xuất viện. Khi nhập viện, bệnh nhân trong tình trạng hôn mê, co giật, phải hồi sức tích cực tại Trung tâm Chống độc. Nguyên nhân được xác định là do sử dụng vape chứa hai loại ma túy tổng hợp thế hệ mới. Dù thoát “cửa tử”, phổi của em đã bị tắc nghẽn nặng, rối loạn chức năng thông khí, tổn thương mạn tính không thể hồi phục. Em bắt đầu hút vape từ năm 13 tuổi.
“Cháu cho biết bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử từ năm 13 tuổi, và chưa từng dùng loại thuốc lá nào khác trước đó. Sau một năm, khoảng 14 tuổi, cháu bắt đầu chuyển sang sử dụng thêm thuốc lá điếu thông thường. Từ đó, cháu dùng song song cả hai loại. Trường hợp này bị ngộ độc cấp thuốc lá điện tử có chứa ma túy tổng hợp, may mắn thoát khỏi tử vong. Tuy nhiên, khi kiểm tra phổi, chúng tôi phát hiện tình trạng rối loạn chức năng thông khí, tắc nghẽn nặng, tức là đường thở và phổi của cháu đã bị tổn thương nghiêm trọng. Đây là tổn thương mạn tính do thuốc lá gây ra cả thuốc lá điện tử và thuốc lá truyền thống” - bác sĩ Nguyên cho biết.
Những câu chuyện đau lòng ấy chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, cho thấy một hiểm họa đang bùng phát mạnh mẽ và có sức tàn phá vượt xa tưởng tượng.
Sự tàn phá âm thầm của thuốc lá điện tử
Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, sự xuất hiện của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đã khiến tình trạng nghiện nicotine ở thanh thiếu niên tăng mạnh. Sự kết hợp giữa nicotine và hàng trăm hóa chất khác gây ra nhiều hậu quả nặng nề cho sức khỏe.
“Trong thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có ba nhóm thành phần chính: nicotine; các phụ gia hương liệu tạo mùi, tạo vị; và các chất đặc biệt nguy hiểm, trong đó có cả ma túy. Thực tế đã ghi nhận ma túy tổng hợp được trộn vào các sản phẩm này.
Nicotine công nghiệp độc với hầu hết cơ quan trong cơ thể: não, tim, phổi, nội tiết, tiêu hóa, sinh sản… Đây cũng là chất có khả năng gây ung thư. Độc tính mạnh đến mức trước đây từng được dùng làm thuốc trừ sâu, nhưng sau đó bị loại bỏ vì quá nguy hiểm. Vậy mà nó lại xuất hiện trong sản phẩm để người dân hít vào cơ thể.
Không chỉ vậy, nghiên cứu năm 2024 ghi nhận ít nhất 20.000 loại hóa chất hương liệu được sử dụng trong thuốc lá điện tử, mỗi tháng lại có thêm khoảng 200 hóa chất mới. Khi bị nung nóng hoặc đốt cháy, chúng tạo ra thêm nhiều chất độc mà chưa hề được đánh giá đầy đủ” - bác sĩ Nguyễn cho biết.
“2025 là thời điểm vàng” để ngăn chặn thuốc lá điện tử
Mỗi năm Việt Nam có khoảng 70.000 người tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá; hàng triệu người bị bệnh phổi, tim mạch, ung thư… Thiệt hại kinh tế gấp nhiều lần số thuế thu được từ thuốc lá. Với thuốc lá điện tử, các chuyên gia cảnh báo hậu quả còn khốc liệt hơn nếu chúng ta không hành động ngay từ bây giờ.
TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, nhấn mạnh: “Hiện Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173 – một quyết sách rất quan trọng. Chúng ta đang xây dựng Luật Đầu tư sửa đổi, Luật Phòng chống bệnh và nhiều luật khác. Tất cả cần song hành và quy định rõ việc cấm sản xuất, kinh doanh, lưu hành và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và khí N2O (bóng cười) cho mục đích giải trí.
Năm 2025 là thời điểm vàng để ngăn chặn. Nếu không hành động ngay, những sản phẩm này sẽ bám rễ trong cộng đồng, khiến giới trẻ nghiện từ nhỏ đến lớn và không thể dừng lại. Nếu chúng ta đồng bộ, kiên quyết, sáng suốt ngay bây giờ, đây sẽ là bước ngoặt quan trọng để bảo vệ sức khỏe dân tộc, tránh khỏi thảm họa đại dịch thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Ngược lại, nếu chậm trễ, chúng ta sẽ phải đối mặt với một ‘cuộc chiến’ còn dai dẳng hơn cả chiến tranh, vì các chất gây nghiện này có thể hủy hoại nhiều thế hệ trong hàng nghìn năm”.
Thực trạng này không chỉ đòi hỏi ý thức từ từng cá nhân, gia đình và nhà trường, mà còn cần các giải pháp đồng bộ từ chính sách, pháp luật đến giáo dục sức khỏe, nếu không, thuốc lá thế hệ mới sẽ tiếp tục hủy hoại tương lai của một thế hệ trẻ.
